Trzeci raz się zbieram do napisania tej recenzji i chyba wreszcie się uda. Grzegorz Kalinowski postanowił zafundować mi podróż w czasie jakiej jeszcze nie miałem okazji odbyć. Jasne, jest Vabank, jest Hallo Szpicbródka i pewno kilkanaście pozycji książkowych też by się znalazło. Ale to, co znajdziemy na kartach książki "Śmierć frajerom" jest absolutnie wyjątkowe. Ociera się o "Boso ale w ostrogach" (zara napiszę w jakich elementach), z tą jednak różnicą, że została napisana współcześnie.
Głównym bohaterem tej awanturniczo-kryminalnej powieści jest Heniek Wcisło. Poznajemy go jako młodego chłopaczka z podwarszawskiej dziury Czyste (teraz to bliska Wola, rzut kamieniem od centrum miasta), który krok po kroku wsiąka w ferajnę, dochodząc do pozycji najlepszego kasiarza w mieście. Towarzyszymy mu w latach szkolnych, przy pierwszych robotach, śledzimy losy młodego Henia, który dzięki pomocy starego Żyda może zaciągnąć się do wojska i walczyć w wojnie z Bolszewikami. Los rzuca go też na Śląsk, trafia też do Zakopca, uprzednio poznając Witkiewicza... Mnóstwo wątków, świetnie prowadzona narracja, wyraźne postaci - poczynając od szemranego towarzystwa poprzez mieszczaństwo, arystokrację, na oficjerstwie kończąc. Fabuła to jazda bez trzymanki od początku do końca.
Ale to jest tylko część tego, co stanowi o doskonałości tej pozycji.
Bo jest jeszcze główna bohaterka "Śmierci frajerom". Jest nią Warszawa pierwszego ćwierćwiecza XX wieku. I tutaj szanowny Kalinowski wznosi się na wyżyny. Jak Grzesiuk pięknie opisał Czerniaków, tak Kalinowski pięknie opisał to miasto, z Wolą na pierwszym miejscu. Nie bez przyczyny wewnętrzna strona okładki opatrzona jest w mapę z roku 1926 (chyba, albo 1927). Możemy śledzić akcję wspierając się tą mapą. Dbałość o szczegóły jest powalająca. Niech świadczy o tym fakt, że do książki dołączona jest bibliografia. Tak, do beletrystyki. Prawie trzy strony bibliografii zawierające najważniejsze prace Varsavianistów z ostatnich kilkudziesięciu lat.
Facet postarał się tak bardzo, że nawet narracja prowadzona jest w oparciu o gwarę warszawską. Doskonale komponuje się to z dialogami prowadzonymi w klimacie epoki i w zależności od grupy społecznej, której się tyczą, w pełni jej odpowiadają. Czyli, robociarze mówią po swojemu, żydzi z Nalewek po swojemu, szemrani takoż etc. etc.
Podróż przez karty tej książki można śmiało traktować jak wycieczkę po muzeum, którego nigdy nie zobaczymy. W Saskim Ogrodzie przysiądzie się frajer do panny, u Grubego Joska na Gnojnej poczujemy klimat ciężkiej wódeczki, inną wódeczkę poczujemy na Karcelaku, a na Polach Mokotowskich zobaczymy wyścigi konne. Nad Warszawą przeleci Zeppelin, Długopalcy doliniarze wydoją frajerów, a czerniakowski szemrany Franek ożeni komuś kosę.
Tło historyczne opisane jest z równą należytością. Pepeesiacy tłuką się z endekami, "dwójka" tropi komunistów, poeci są poetami, a oficerowie oficerami. A jak Wieniawa chleje, to nie ma przebacz.
Jest scena, w której Gruby Josek wznosi błagalnie wzrok ku niebu i prosi, by powstała o nim piosenka równie znana, jak ta o Felku Zdankiewiczu, której ma serdecznie dość. I choć wiesz, że przecież książka powstała niedawno, to myślisz sobie, spokojnie, panie Josele, będziesz pan miał fest piosenkę, którą nucić będą równie często jak tę blagę o Felku.
Gdybym nosił czapkę, zdjąłbym ją przed Grzegorzem Kalinowskim z głowy. Nie noszę, więc po przeczytaniu ostatnich słów Śmierci frajerom pożeglowałem do księgarni po "Śmierć frajerom Złota Maska". Radości nie było końca, gdyż jest też tom trzeci.
10/10
--
"A poza tym sądzę, że należy ***** ***" Kato Starszy Folklor, legendy i historia Bułgarii. Po mojemu.
Wiesz co jest najbardziej przerażające? Zdychanie w poczuciu że się tak naprawdę nie żyło...
